Ο λογιστικός «δημοκρατικός ορθολογισμός» και ο ανορθολογικός «ολοκληρωτικός ορθολογισμός» διαφέρουν σαφώς. Επί παραδείγματι, ο «Ανώτατος Στρατιωτικός Συμμαχικός Διοικητής Ευρώπης» στρατηγός Ντουάϊτ Αϊζενχάουερ εδήλωσεν ότι το Βερολίνο «δεν αποτελεί στρατιωτικόν στόχο», ενώ αντιθέτως εσυνέχισεν την προέλαση των αμερικανικών στρατευμάτων στην Τσεχοσλοβακία. Ο Αϊζενχάουερ απέρριπτεν την κλαουζεβιτσιανή σύλληψη ότι ο πόλεμος ουσιαστικώς ήταν η χρήση βίας για την επίτευξη ενός πολιτικού στόχου, αλλιώς θα ήταν μια αναιτία και άσκοπος σφαγή. Αντιθέτως, τον Στάλιν διόλου δεν τον ενδιέφερεν η «άσκοπος σφαγή» που προεκάλεσε η επιχείρηση καταλήψεως του Βερολίνου.
Ο Ρούσβελτ, ίσως περιέπλεκεν ενίοτε (και όλως επιπολαίως) τον ρεαλισμό με τον «ανθρωπιστικό» του ιδεαλισμό, ο Στάλιν δεν το έκανε ποτέ. Για τον Στάλιν, όπως βεβαίως και αργότερον για τον Χρουστσώφ, ο τρόπος των διαπραγματεύσεων ήταν ένας σαφής συμπεριφορικός μονόδρομος: «Ότι είναι δικό μου, είναι δικό - ότι είναι δικό σας είναι διαπραγματεύσιμο!». Αυτήν την ρήση απέδωσε ως σχόλιόν του ο Πρόεδρος John Fitzgerald Kennedy σχετικώς με την πομπώδη δήλωση του Νικήτα Χρουστσώφ ότι «...το status quo θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μόνο σε μια δυναμική μορφή, επειδή η ιστορία, από αμνημονεύτων χρόνων, είχε γράψει στο πρόγραμμά της τον τελικό θρίαμβο του σοσιαλισμού!» (Andre Fontaine, «Γιάλτα, από την αποτυχία στον μύθο», «Le Monde», 5 Φεβρουαρίου 1985).
[Ο André Fontaine (1921-2013) ήταν ένας Γάλλος ιστορικός και δημοσιογράφος, ο οποίος διετέλεσεν συντάκτης της εφημερίδος «Le Monde» από το 1947, κατά την επίσημο έναρξη του Ψυχρού Πολέμου. Έγινε αρχισυντάκτης της εφημερίδος από το 1969 έως το 1985 και διευθυντής από το 1985 έως το 1991. Ο André Fontaine φημίζεται για την ιστορική διατριβή του συμφώνως προς την οποίαν ο Ψυχρός Πόλεμος ήρχισε ήδη από του 1917 με την πολιτική της «ζώνης ασφαλείας» του «υγειονομικού τείχους» που εστήθη γύρω από την ΕΣΣΔ από τους Δυτικούς για τον περιορισμόν της επεκτάσεως του κομμουνισμού].
Εν προκειμένω για τον οιονδήποτε Σοβιετικό κυβερνήτη ότι ήταν «ιδικό» του, ήταν επειδή υφίστατο εκεί ως εντολοδόχος του ο συνθλιπτικός Σοβιετικός Στρατός. Επιπλέον, στο κρίσιμο ζήτημα της «πολωνικής ιδιοκτησίας» ο Στάλιν έπαιξε λίαν επιδεξίως με την σημασιολογία των λέξεων: Επί παραδείγματι καθοδήγησε τους Δυτικούς συνομιλητές του ότι η μεταπολεμική πολωνική κυβέρνηση πρέπει να αποτελείται αποκλειστικώς από «δημοκρατικούς Πολωνούς». Αλλά για τον Στάλιν, οι μόνοι «δημοκρατικοί Πολωνοί» ήσαν βεβαίως οι κομμουνιστές, ενώ για τους Ρούσβελτ και Τσώρτσιλ η ομάς περιελάμβανε τους εν εξορία Πολωνούς πολιτικούς.
Τέλος, η κοινή γνώμη στην Δύση ήταν ευνοϊκώς διατεθειμένη προς τον Στάλιν και τον κομμουνισμόν ευρύτερον, ως ένα διανοητικώς ελκυστικόν «κοινωνικό πείραμα» (!). Τόσον στο Υπουργείον Εξωτερικών - «Στέϊτ Ντιπάρτμεντ» (State Department) του Ρούσβελτ, όσον και σε μερικές σοβαρές αμερικανικές εφημερίδες, στις οποίες μάλιστα ο Στάλιν, (προς μεγίστη δυσαρέσκειά του), απεικονίζετο ως ο «καλός θείος Τζο». Η Σοβιετική Ένωση είχεν ένα εξόχως ισχυρό λόμπι στην Ουάσινγκτον, πράγμα το οποίον ενίσχυσε την διαπραγματευτική της θέση στις διαπραγματεύσεις με τον Ρούσβελτ. Ο ρόλος των «χρησίμων ηλιθίων» αστών υπήρξεν εξόχως καρποφόρος για την διατήρηση και εξάπλωση του κομμουνισμού.
Ως εκ τούτου, παρά την εξάρτησή του από το χρηματοδοτούμενον εκ των ΗΠΑ πρόγραμμα Δανεισμού – Εκμισθώσεως («Lend-Lease»), ο Στάλιν προφανώς είχε σαφές ψυχοδιανοητiκόν προβάδισμα στις διαπραγματεύσεις του με τον Ρούσβελτ. Ήταν εξόχως ικανός στην δημιουργία και στην μόχλευση μιας καταστάσεως στην οποίαν οι σύμμαχοί του, και ιδιαιτέρως ο Ρούσβελτ, τον επίεζαν παντί τρόπω και μέσω να τους… εξασφαλίζει ότι η Σοβιετική Ένωση θα παραμείνει στην συμμαχία σχεδόν με οποιοδήποτε τίμημα (αντί του ευλόγου αντιστρόφου). Ο Στάλιν είχεν τον τελευταίον λόγο για τον καθορισμόν των τόπων, των ημερομηνιών, καθώς και της ημερησίας διατάξεως των τριών «Μεγάλων Συνόδων Κορυφής», στην Τεχεράνη, στην Γιάλτα και στο Πότσνταμ.
Ο Στάλιν ήταν εκείνος που καθυστέρησε για περισσότερα από δύο έτη, την πρώτη συνάντηση των «Μεγάλων Τριών», η οποία τελικώς έλαβεν χώρα στην Τεχεράνη στα τέλη του 1943, παρά τις έως τότε κατ΄ επανάληψη επείγουσες κλήσεις του Ρούσβελτ. Μάλιστα έπρεπε ο Πρόεδρος Ρούσβελτ με την πολυεπιπέδως προβληματικήν υγεία που έπρεπε να ταξιδέψει εκεί. Επί πλέον ο Ρούσβελτ απέρριψε την πρόσκληση του Τσώρτσιλ να παραμείνει στην βρετανική πρεσβεία στην Τεχεράνη. Αντ' αυτού, παρέμεινε στην Σοβιετική Πρεσβεία προφανώς πεπεισμένος ότι «θα μπορούσε να πείσει τον γέρο - Τζο να ακολουθήσει το δρόμο μας». [Το απόσπασμα προέρχεται αυτούσιο από τον υιό του Ρούσβελτ, Τζέημς (στο βιβλίον του με τον Μπιλ Λίμπυ: «Οι γονείς μου: Μια διαφορετική άποψη», Σικάγο, Playboy Press, 1976, σελίς 167), ο οποίος επίσης έγραψεν ότι ο Πρόεδρος Ρούσβελτ δεν εγκατέλειψε ποτέ αυτήν του την αισιόδοξο αντίληψη, παρά το γεγονός ότι εν τέλει κατεμαρτύρησε ότι «ο θείος Τζο είναι εξυπνότερος και σκληρότερος από όσο σκέφτηκα» (σελίς 203).]
Αν «ο δρόμος» των Αμερικανών ήταν: Να κρατήσουν παντοιοτρόπως την Σοβιετική Ένωση δίπλα τους στην μάχη με τους Γερμανούς, να την οδηγήσουν να εισβάλει στην Ιαπωνία ολίγες ημέρες προ της τελικής της παραδόσεως, να την καταστήσουν μέλος των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, «προικοδοτημένη» με δύο ψηφοφόρους σοβιετικές δημοκρατίες - την Λευκορωσία και την Ουκρανία - ως μέλη των Ηνωμένων Εθνών, τότε όντως ο «Μεγάλος Ηγέτης της Δύσης» Ρούσβελτ επέτυχεν τους στόχους του. Αλλά ουσιαστικώς, στην εξέλιξη της Ιστορίας συνεφώνησεν εμπράκτως και ολοσχερώς στην επιβολή της ερυθράς αυτοκρατορίας του Στάλιν στην Πολωνία, όπως και σε πολλές άλλες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Η Πολωνία ημπορεί να είχε διατηρήσει την κυριαρχία και τα προπολεμικά εδάφη της, μόνον εάν οι Δυτικοί στρατοί είχαν κατανικήσει την Γερμανία πριν φθάσει στα ανατολικά σύνορα της Πολωνίας ο σοβιετικός στρατός, (αν και ούτε αυτό ημπορεί να θεωρηθεί βεβαία πιθανότης.) Η Σοβιετική Ένωση όχι μόνον επεβίωσεν της σφοδροτάτης γερμανικής επιθέσεως κατά την «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα», αλλά απέκτησεν επίσης κατά την διάρκειαν του πολέμου τεράστιον πολιτικοσρτατιωτικόν πλεονέκτημα, το οποίον επέτρεψε στον Στάλιν να αποφασίσει για την τύχη των χωρών που κατελήφθησαν από τον Ερυθρό Στρατό, ενώ μετεκινείτο δυτικώς προς το Βερολίνο.
Εν αντιθέσει προς τον Ρόζβελτ, ο Στάλιν δεν επίστευεν στην μεταπολεμική συνεργασία, επειδή όπως ευστόχως το έθεσεν ο Αμερικανός διπλωμάτης και ιστορικός Τζωρτζ Φροστ Κένναν (George Frost Kennan, 1904-2005), στο περίφημον άρθρο του περί του «εμφύτου ανταγωνισμού μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού» (1947), ήταν απολύτως πεπεισμένος για το «...αναπόφευκτον της καταστροφής του καπιταλισμού». Δεν ημπορούμε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα εάν ο Στάλιν επίστευεν πράγματι ότι ο καπιταλισμός ήταν αφοσιωμένος στην καταστροφή του κομμουνισμού ή ότι ο καπιταλισμός θα ημπορούσε να χαθεί χωρίς καν την σοβιετική παρέμβαση.
[Ο Κέναν έγινε γνωστός ως διαπρύσιος υπερασπιστής μιας πολιτικής ισχυράς «ανασχέσως» της σοβιετικής επεκτάσεως κατά την διάρκειαν του Ψυχρού Πολέμου. Επαρουσίασεν ευρέως τεραστία σωρείαν αντικομμουνιστικών διαλέξεων και έγραψε λεπτομερείς ιστορίες και αναλύσεις των σχέσεων μεταξύ της ΕΣΣΔ και των Ηνωμένων Πολιτειών. Ήταν μέλος μιας από τις ομάδες ειδημόνων της εξωτερικής πολιτικής, γνωστής ως «Οι σοφοί». Το ψευδωνυμικόν άρθρον που συνέγραψεν ως «κύριος X», με επίσημον τίτλον «Οι πηγές της σοβιετικής συμπεριφοράς», εδημοσιεύθη στο λίαν έγκριτο διεθνοπολιτικό περιοδικόν «Εξωτερικές Υποθέσεις» («Foreign Affairs») τον Ιούλιον του 1947. Ο Κέναν ήταν αναπληρωτής επικεφαλής της αποστολής των Ηνωμένων Πολιτειών στην ΕΣΣΔ, από το 1944 έως το 1946, είχεν δε λεπτομερώς σαφή εικόνα της Σοβιετικής απειλής.]
Ο Στάλιν με συμπαγή κοσμοθεώρηση και στρατηγική διορατικότητα είχεν ήδη προσχεδιάσει την «Μείζονα Στρατηγική» και την «Εθνική Στρατιωτική Στρατηγική» της ΕΣΣΔ εν όψει της ρήξεως Γερμανίας και Δυτικών και προ της υπογραφής του διαβοήτου γερμανοσοβιετικού «Συμφώνου Ρίμπεντροπ – Μολότωφ»:
«Η Γερμανία θα μας δώσει πλήρη ελευθερία κινήσεων στις χώρες της Βαλτικής και δεν έχει αντίρρηση ως προς την επιστροφήν της Βεσσαραβίας στην Ε.Σ.Σ.Δ. Είναι έτοιμη να μας παραχωρήσει ζώνες επιρροής στην Ρουμανία, στην Βουλγαρία και στην Ουγγαρία. Παραμένει ανοικτό το ζήτημα το οποίον συνδέεται με την Γιουγκοσλαβία… Εν τω μεταξύ εμείς θα πρέπει να προβλέψουμε τις επιπτώσεις που θα απορρέουν τόσον σε περίπτωση ήττης, όσον και σε περίπτωση νίκης της Γερμανίας. Στην περίπτωση της ήττης της, μοιραίως θα ακολουθήσει η σοβιετοποίηση της Γερμανίας και θα εγκαθιδρυθεί κομμουνιστική κυβέρνηση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η σοβιετοποιημένη Γερμανία θα αντιμετωπίσει μεγάλον κίνδυνο, εάν αυτή η σοβιετοποίηση είναι αποτέλεσμα μίας ήττης της Γερμανίας με κεραυνοβόλο πόλεμο. Η Αγγλία και η Γαλλία θα είναι ακόμη αρκετά ισχυρές, ώστε να καταλάβουν το Βερολίνο και να εξοντώσουν την σοβιετική Γερμανία. Εμείς με την σειρά μας δεν θα είμεθα σε θέση να βοηθήσουμε τους μπολσεβίκους συντρόφους μας στην Γερμανία.
Κατ’ αυτόν τον τρόπον, ο στόχος μας είναι να ημπορέσει η Γερμανία να διεξάγει πολεμικές επιχειρήσεις όσον το δυνατόν περισσότερον, με σκοπόν να εξαντλήσει σε τέτοιον βαθμό την Αγγλία και την Γαλλία, ώστε να μην είναι σε θέση να εξοντώσουν την σοβιετοποιημένη Γερμανία. Ακολουθούσα ουδετέρα πολιτική και αναμένουσα την κατάλληλο στιγμή, η Ε.Σ.Σ.Δ. θα βοηθήσει τη σημερινή Γερμανία, προμηθεύουσα αυτήν με πρώτες ύλες και τρόφιμα. Είναι αυτονόητον ότι, η βοήθεια μας δεν θα πρέπει να υπερβεί συγκεκριμένα όρια, προκειμένου να μην υπονομεύσουμε την οικονομία μας και αποδυναμώσουμε την ισχύν της.»
[Από την εισήγηση του Στάλιν στην
συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής των
Μπολσεβίκων, την 19η Αυγούστου 1939].
Αυτό βεβαίως το οποίον πλέον γνωρίζουμε μετά μείζονος βεβαιότητος
είναι ότι ο Στάλιν δεν ενεπιστεύθη κανέναν και επεδίωξε τον πλήρη έλεγχο
με κάθε διαθέσιμον μέσον. Η συμμαχία με τις «καπιταλιστικές» δυνάμεις
ήταν ένας «ευκαιριακός γάμος». Μόλις ενικήθη η Γερμανία του Χίτλερ, οι
καπιταλιστικές δυνάμεις απεικονίσθησαν αυτομάτως ως οι κύριοι εχθροί της
Σοβιετικής Ενώσεως, που με την σειρά τους πλέον παρείχαν κάθε
δικαιολογία στην εσωτερική καταστολή, στην τρομοκρατία, στις εκετενείς
εθνοκαθάρσεις και στην δικτατορία του «προλεταριάτου». Ούτε βεβαίως
αποτελεί απόδειξη της προθυμίας του Στάλιν να συνεργασθεί με την Δύση το
γεγονός ότι εσταμάτησεν τον Σοβιετικό Στρατό στις «συνοριακές γραμμές»
που συνήγαγε από κοινού με τους Συμμάχους και δεν εκινήθη περαιτέρω προς
Δυσμάς (όταν ο αμερικανικός στρατός απεμακρύνθη ταχέως μετά το τέλος
του πολέμου στην Ιαπωνία). Δύναται κανείς να υποπτευθεί δικαίως ότι, το
αμερικανικό πυρηνικό μονοπώλιο υπήρξεν μάλλον ο κυριότερος αληθής λόγος
αυτής του της επιφυλάξεως.Συνοψίζοντες, καταλήγουμε εν τέλει ότι, ο Στάλιν εξέφραζε ολοέν και νέες απαιτήσεις όταν ο Σοβιετικός Στρατός εξεδήλωνε κάποιαν επίθεση. Εχρειάζετο τους Δυτικούς συμμάχους μόνον για να του παρέχουν στρατιωτικές προμήθειες, των οποίων η σημασία ήταν ήσσων, καθώς ήρχισαν να λειτουργούν οι σοβιετικές στρατιωτικές βιομηχανίες οι οποίες μετεκόμισαν στην Κεντρικήν Ασία. Δεν ήθελεν -όπως οι Δυτικοί- να σταματήσει τον πόλεμο όσον το δυνατόν γρηγορότερον, αλλά να τον τελειώσει συμφώνως προς τους ιδικούς του όρους, με τον σοβιετικό πόδα παγιωμένο στην καρδιά της Ευρώπης.
Αφ’ ετέρου, η συνεργασία με την Σοβιετική Ένωση ήταν απολύτως κρίσιμος στο όραμα του Ρούσβελτ για την παγκόσμιο πολιτική τάξη μετά τον πόλεμο. Φαίνεται ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον προσέφερεν στην Σοβιετική Ένωση, επιπλέον της μονίμου συμμετοχής της στο Συμβούλιον Ασφαλείας του ΟΗΕ, δύο επιπλέον μέλη στη Συνέλευση των ΗΕ με δικαίωμα ψήφου (Λευκορωσία και Ουκρανία), καθώς και ο λόγος για τον οποίον εκάλεσε τον Ερυθρό Στρατό να καταλάβει αμαχητί ιαπωνικά εδάφη στις καταληκτικές ημέρες του πολέμου!
Παρ’ όλον που ο Ρούσβελτ εθεώρησεν ίσως ότι η σοβιετική σφαίρα επιρροής δεν θα έπρεπε να είναι μόνον κομμουνιστική αλλά ευρυτέρα, η ουσία είναι ότι η κομμουνιστική Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη δεν ήρχετο σε αντίθεση με το όραμά του για την μεταπολεμική παγκόσμιο πολιτική τάξη, οπότε εξυπηρέτησεν άριστα τους Μπολσεβίκους για την υποδούλωση της Ανατολικής Ευρώπης και την κτηνώδη καταδυνάστευση των λαών της.
Αθανάσιος Κωνσταντίνου
ΠΗΓΗ
