΄Άρθρο του Γιάννη Πετρίτη για την εφημερίδα "ΕΜΠΡΟΣ"
Αν θέλουμε να κατανοήσουμε την συμπεριφορά και τις προθέσεις της Ρωσίας,
πρέπει να ξεκινήσουμε μελετώντας την θεμελιώδη αδυναμία της Ρωσίας : τα
σύνορά της, κυρίως στα βορειοδυτικά. Στην βορειοευρωπαϊκή πεδιάδα,
ασχέτως πού αποτυπώνονται τα εκάστοτε σύνορα της Ρωσίας, αυτή παραμένει
«ανοικτή» σε μιαν επίθεση. Σ’ αυτήν την πεδιάδα υπάρχουν ελάχιστα
σημαντικά φυσικά κωλύματα. Η προώθηση των δυτικών ρωσικών συνόρων εντός
της Γερμανίας, που συνέβη το 1945, εξακολουθεί να αφήνει τα σύνορα της
Ρωσίας χωρίς φυσική φραγή. Το μοναδικό φυσικό πλεονέκτημα της Ρωσίας
είναι το εδαφικό της «στρατηγικό βάθος». Όσο δυτικότερα εκτείνονται τα
σύνορά της στην Ευρώπη, ο ενδεχόμενος τολμητίας κατακτητής της Ρωσίας
πρέπει να κινηθεί επί μακρόν για να φθάσει στην Μόσχα. Ως εκ τούτου, η
Ρωσία πάντα «απωθεί» την Ευρώπη προς δυσμάς στην βορειοευρωπαϊκή
πεδιάδα.
Η Ευρώπη είναι διαρκώς «πεινασμένη» για ενέργεια. Η Ρωσία,
κατασκευάζοντας αγωγούς για να τροφοδοτεί με φυσικό αέριο την Ευρώπη,
φροντίζει για τις ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης και για τα δικά της
οικονομικά προβλήματα, ενώ παράλληλα τοποθετεί την Ευρώπη σε θέση
«εξάρτησης». Η ισχύς της αυτή φτάνει έως την καρδιά της Ευρώπης, όπου
οι Γερμανοί και οι ανατολικοευρωπαίοι πρώην δορυφόροι της ΕΣΣΔ,
εξαρτώνται από το ρωσικό φυσικό αέριο. Αν προσθέσουμε σ’ αυτό και τους
λοιπούς ρωσικούς πόρους η Ρωσία σαφώς μπορεί να εξασκήσει σημαντική
πίεση στην Ευρώπη.
Μια στρατιωτικά αδύναμη Ρωσία δεν μπορεί να σταθεί ισότιμα απέναντι
στους γείτονές της, επειδή οι γείτονές της θα μπορούσαν να αποφασίσουν
την υφαρπαγή του πλούτου της. Έτσι, η Ρωσία έπρεπε να ανακτήσει την
στρατιωτική της ισχύ. «Πλούσιος και αδύναμος» είναι κακός συνδυασμός για
ένα έθνος. Καθώς η Ρωσία είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους, πρέπει να
είναι σε θέση να προστατεύει ό,τι κατέχει και να διαμορφώνει το διεθνές
περιβάλλον στο οποίο ζει.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, η Ρωσία θα
καθίσταται ολοένα πλουσιότερη (τουλάχιστον σε σχέση με το παρελθόν της),
αλλά και γεωγραφικά ανασφαλέστερη. Ως εκ τούτου, θα χρησιμοποιεί μέρος
του πλούτου της για να διαθέτει στρατιωτική ισχύ ώστε να προστατεύει τα
συμφέροντά της, και να δημιουργεί ζώνες ανάσχεσης για να προστατευθεί,
και στην συνέχεια «ρυθμιστικές ζώνες – μαξιλάρια» για μιαν ευρύτερη
εξωτερική ουδέτερη περιφέρεια. Η ρωσική Υψηλή Στρατηγική περιλαμβάνει
την δημιουργία ευρέων ρυθμιστικών ζωνών κατά μήκος της βορειοευρωπαϊκής
πεδιάδας, δημιουργώντας μια νέα περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων στην
Ευρώπη. Αυτό που δεν μπορεί ν’ ανεχθεί η Ρωσία είναι «ασφυκτικά σύνορα»
δίχως εξωτερικές προστατευτικές ζώνες, καθώς και γείτονές της ενωμένους
εναντίον της. Γι’ αυτόν τον λόγο οι μελλοντικές ενέργειες της Ρωσίας θα
μοιάζουν επιθετικές, αλλά στην πραγματικότητα θα είναι αμυντικές.
Οι ενέργειες της Ρωσίας θα ξεδιπλωθούν σε τρεις φάσεις : Σε πρώτη φάση,
η Ρωσία ασχολείται με την ανάκτηση επιρροής και αποτελεσματικού ελέγχου
στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, αναδημιουργώντας εκ νέου το
σύστημα των περιφερικών ρυθμιστικών ζωνών της Σοβιετικής Ένωσης. Στην
δεύτερη φάση, η Ρωσία θα επιδιώξει να δημιουργήσει ένα δεύτερο επίπεδο
ρυθμιστικών ζωνών, πέρα από τα όρια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Θα
προσπαθήσει να το πραγματοποιήσει χωρίς να δημιουργηθεί γύρω της ένα
στερεό τείχος αντιπολίτευσης, ένας άθραυστος βρόχος όπως εκείνος που την
στραγγάλισε κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Στην τρίτη φάση η
Ρωσία θα προσπαθήσει να αποτρέπει συνεχώς την διαμόρφωση των
οποιωνδήποτε αντι-ρωσικών συνασπισμών.
Αν σκεφτούμε με γεωπολιτικούς όρους την Σοβιετική Ένωση ως μια «φυσική
ομαδοποίηση», μια συλλογικότητα γεωγραφικά απομονωμένων και οικονομικά
μη ανεπτυγμένων χωρών, μπορούμε να κατανοήσουμε τι τις συνάρμοζε μεταξύ
τους. Οι χώρες που αποτελούσαν την Σοβιετική Ένωση ήταν ενωμένες λόγω
αναγκαιότητας. Η πρώην Σοβιετική Ένωση αποτελούνταν από χώρες - μέλη που
πραγματικά δεν είχαν πουθενά αλλού να πάνε. Αυτοί οι παλαιοί
οικονομικοί δεσμοί εξακολουθούν να κυριαρχούν στην περιοχή, εκτός του
ότι το νέο μοντέλο της Ρωσίας, εκείνο της «εξαγωγής ενέργειας» κατέστησε
αυτές τις χώρες περισσότερο εξαρτημένες απ’ ό,τι ήταν στο παρελθόν. Η
Ουκρανία «γοητευμένη» από την υπόλοιπη Ευρώπη, δεν μπορούσε να την
ανταγωνιστεί. Η φυσικά και ιστορικά περιορισμένη οικονομική σχέση της
είναι με την Ρωσία. Βασίζεται στην Ρωσία για την ενέργεια και τελικά
τείνει να κυριαρχείται από αυτήν και στρατιωτικά.
Αυτές είναι οι δυναμικές που θα εκμεταλλευτεί η Ρωσία προκειμένου να
επαναβεβαιώσει την σφαίρα επιρροής της. Δεν θα αναδημιουργήσει
απαραίτητα κάποια επίσημη πολιτική δομή κατευθυνόμενη από την Μόσχα - αν
και αυτό δεν μπορεί να αποκλειστεί με βεβαιότητα-. Η ρωσική επιρροή
στην περιοχή κατά τα επόμενα πέντε έως δέκα χρόνια θα είναι πολύ
σημαντικότερη. Οι Ρώσοι θα προσπαθήσουν να παρασύρουν τους Ουκρανούς
στην συμμαχία τους με την Λευκορωσία και να αναπτύξουν ρωσικές δυνάμεις
καθ’ όλο το μήκος των πολωνικών συνόρων, έως τον μακρινό νότο στον
Εύξεινο Πόντο. Αυτή η εξέλιξη θα ολοκληρωθεί πιθανόν μέχρις το τέλος
της δεκαετίας του 2010.
Τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια ευρεία συζήτηση σχετικά με την αδυναμία
του ρωσικού στρατού, η οποία στην πρώτη δεκαετία μετά την κατάρρευση της
Σοβιετικής Ένωσης ήταν όντως αδυναμία. Αλλά η νέα πραγματικότητα είναι
ολότελα διαφορετική : η αδυναμία άρχισε να εξαλείφεται το 2000 και από
το 2015 θα είναι παρελθόν. Η επικείμενη αντιπαράθεση στην
βόρειο-ανατολική Ευρώπη θα είναι μια χωροχρονικά εκτεταμένη
αντιπαράθεση. Συνεπώς η ρωσική στρατιωτική ισχύς θα έχει επαρκή χρόνο να
αναπτυχθεί. Ένας τομέας στον οποίο η Ρωσία συνέχισε την έρευνα και
ανάπτυξη στην δεκαετία του 1990 ήταν οι προηγμένες στρατιωτικές
τεχνολογίες. Ήδη από το 2010 διαθέτει το αποτελεσματικότερο στράτευμα
στην μείζονα περιοχή. Μεταξύ 2015-2020, θα διαθέτει στρατιωτική ισχύ
ικανή να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε δύναμη αποπειρώμενη «προβολή ισχύος»
της στην περιοχή.
Γιάννης Πετρίτης
