Οι Λιακαταίοι κατάγονται από το Βασταβέτσι, ένα μικρό
χωριό κοντά στη Δωδώνη, αλλά είχαν χρόνια εγκατασταθεί στο Συρράκο, έξω απ’ τα
Γιάννενα. Η οικογένεια του Θύμιου Λιακατά, μετά την καταστροφή του Συρράκου απ’
τον Αλή Πασά, μεταφέρθηκε στο Κλινοβό.
Ο Θύμιος Λιακατάς είχε εφτά παιδιά (6 αγόρια και μια
κόρη)
Ο Γρηγόρης Λιακατάς ήταν ο μεγάλος γιος του Θύμιου
Λιακατά. Τα άλλα αδέρφια του ήταν ο Μήτρος , ο Σωτήρης, ο Κώστας και η πολυτραγουδισμένη για την ομορφιά της
Δέσπω που με την βία την πήρε ο Αλή πασας στο χαρέμι του.
Γεννήθηκε γύρω το 1799 ,κατά άλλους στον Ασπροπόταμο κατά
άλλους στο Ξηρόμερο.
Γύρω στο 1820 ο Αλή πασάς αρπάζει την κόρη του , την
πανέμορφη Δέσπω και για να εξευμενίσει την οικογένεια του, διορίζει τον Γρηγόρη
Λιακατά αρματολό στο Κλείνοβο του Ασπροποτάμου, που ανήκε στο αρματολίκι του Ν.
Στουρνάρα (Σε διάφορα κείμενα της εποχης που σωζονται θα τον δούμε και ως
Στουρνάρη ή Στορνάρη).
Ο Ν. Κασομούλης γράφει τι του είχε αφηγηθεί ο Ν.
Στουρνάρας:
“Ο Αλή πασάς με ανάγκασε να δεχτώ για
καπετάνιο στο Κλινοβό τον Γρηγόρη Λιακατά ,ο οποίος ήταν γαμπρός του. Έπειτα
από ένα χρόνο Ο Αλής με ανάγκασε να δώσω την κόρη μου Βαγγελή για γυναίκα του.
Αν και ο Γρηγόρης ήταν πολύ νέος δεν είχα αντίρρηση να του δώσω την κόρη μου,
διότι τον θεωρούσα τίμιο άνθρωπο και διότι πήρε τον τίτλο του από την στάνη του
σκοτώνοντας έναν μεγάλο κλέφτη και όχι από την αυλή του Αλή πασά.”
Η
επανάσταση στην επαρχεία Ασπροποτάμου ξεκίνησε στις Ιουλίου του 1821 από τους
οπλαρχηγούς , Γρηγόρης Λιακατάς Ν. Στουρνάρα, και τον Γιωργάκη Βελή από τα
Άγραφα.
Ο Γρηγόρης
Λιακατάς, διακρίθηκε σε πολλές μάχες κατά των Τούρκων και το Νοέμβρη του 1823,
βρέθηκε με τον πεθερό του Ν. Στουρνάρα στο Αιτωλικό. Γενικά ο Γρηγόρης Λιακατάς έδρασε πάντα σε συνεργασία με τον
Ν. Στουρνάρα στο Ασπροπόταμο, Μέτσοβο, Γότυστα κ.λ.π. .Ξεχωριστά διακρίθηκε στη
μάχη του Ανατολικού στο Ντολμά, (όπου σκοτώθηκε σαν ήρωας.)
Έπειτα από την μάχη του Κόρμπου που έγινε στις 5
Αυγούστου του 1823 ο Γ. Λιακατάς άφησε τον Ασπροπόταμο αφήνοντας αντικαταστάτη
του τον αδερφό του Μήτρο Λιακάτα και κατέβηκε στο Μεσολόγγι για να μπορέσει να
προσφέρει περισσότερες υπηρεσίες στη πατρίδα, από την μία πλευρά αλλά για να
βρίσκεται κοντά στην οικογένεια του από την άλλη η οποία βρισκόταν στην
Κεφαλονιά από τον περασμένο Μάρτιο.
Το 1824 μαζί με τον πεθερό του ξανανέβηκαν στον
Ασπροποταμο για να ξαναφύγουν την άνοιξη του ίδιου χρόνου και να μην
επιστρέψουν ποτέ, διότι και οι δύο αργότερα θα πέσουν μαχόμενοι για τις ανάγκες
του έθνους.
Στην πολιορκία του Μεσολογγίου και σε μία από τις
επιθέσεις του Κιουταχή ο Γρηγόρης Λιακατάς έχασε το δεξί του μάτι από έκρηξη
βόμβας.
Ο Γρηγόρης Λιακατάς εκτός απο την ανδρεία ήταν φημισμένος
για την ομορφιά του ( ο Κασομούλης έλεγε πως δεν υπήρχε ομορφότερος άντρας) και
όταν έδενε το μαντίλι για να καλύψει το μάτι του μονολογούσε με παράπονο:
-Τώρα που έχασα το μάτι μου τι την θέλω την ζωή;
Μάλιστα
απο την εποχή του τραυματισμού του στο ματι σώθηκε και ένα
εγγραφο/επιστολή που το 'στειλε στον
Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, τον πολιτικό του φίλο στο Ναύπλιο με το οποίο ζητάει
απο την κυβέρνηση της Ελλάδος αποζημίωση για το χαμένο μάτι του. Πραγματι η
Διοικητική Επιτροπή της Ελλαδος με την υπ' αριθ. 959/31-5-1826 αποφαση απο το
ναύπλιο εγκρίνει να του δοθούν απο το εθνικό ταμείο 36,651 γρόσια... μα που δεν
προλάβε όμως να τα εισπράξει...
Η προσωρινή κυβέρνηση έδωσε
προαγωγή στον Γ. Λιακατά και από Χιλιάρχο τον έκανε στρατηγό . Ένα χρόνο
αργότερα, στις 26 Φεβρουαρίου του 1826, στη φονική μάχη του ανατολικού, ο Γρηγόρης
Λιακάτας στα 27 του χρόνια άφηνε την τελευταία του πνοή, υπερασπιζόμενος το νησί Ντολμάς. Εδώ πρέπει
να αναφέρουμε ότι στην παραπάνω μάχη ο Γ. Λιακατάς ήταν επικεφαλής 300 αντρών
οι οποίοι ήταν όλοι συγγενείς του και όλοι Σαρακατσαναίοι. Ο ίδιος, με όλο του
το σόι, Ασπροποταμίτες, και με Αιτωλικιώτες και άλλους απ’ τα περίχωρα του
Αιτωλικού, είχε αναλάβει την επιχείρηση υπεράσπισης του Ντολμά (Σ'αυτή τη μάχη
ξεκληρίστηκε όλο το Λιακατέικο σόι 39 τον αριθμό, καθώς και πολλοί
Ασπροποταμίτες και οι καλύτεροι από τους Αιτωλικιώτες, όπως γράφει ο Κ.
Μακρυκώστας).
Η λαϊκή μούσα μας λέει για τον ένδοξο θάνατο του Γ.
Λιακατά.
Τρεις σταυραετοί ροβόλαγαν απ' τ'Αγραφα σταλμένοι ,
Ο ένας πάει στ' Αντελικό στο Βασιλάδι ο άλλος
Και ο τρίτος ο καλύτερος στο Μεσολόγγι μπήκε.
Ντάπια σε ντάπια περπατεί, ταμπούρι σε ταμπούρι.
Ρωτάει την ντάπια του Μακρή ,στη ντάπια του Δεσπότη
Γεια σας χαρά σας βρε παιδιά . Καλώς το παλικάρι.
-μην είδατε τον Λιακατά τον καπετάν Γρηγόρη
-Αϊτέ μου αυτός δεν είναι εδώ , και δω μην τον γυρεύεις,
μον' πέτα στ' Αντελικό και πέρασε τον πόρο.
Εκεί θα βρεις πολλά κορμιά ,σφαγμένα σκοτωμένα.
Και ποιο είν το πιο λεβέντικο το ξανθομουστακάτο,
εκείνο είναι το κορμί του καπετάν Γρηγόρη.
....................
Ο Κλινοβός, η γενέτειρα του ανήγειρε υπερφυσική μαρμάρινη
προτομή στην κεντρική πλατεία του χωριού τα αποκαλυπτήρια της οποίας έγιναν
στις 15 Αυγουστου 1954, και στο Αιτωλικό
πλαϊ στην παλιά και ιστορική εκκλησία της παναγιάς, φαντάζει η μαρμάρινη
προτομή του, για να διαιωνίζει τη δόξα του παλληκαριού, για την οποια ομως ο Ι.
Μ. Παναγιωτόπουλος γράφει :
“Μια κακή προτομή ιδρυμένη σε πλατεία του Αιτωλικού
θυμίζει την ηρωϊκή ύπαρξη του πολέμαρχου Γρηγόρη Λιακατά”
Το Αιτωλικό από τότε και μέχρι σήμερα, τον θεωρεί σύμβολο
της πόλης.
Φώτης Μ.
Τ.Ο. Τρικάλων
